Expressionisme

Het expressionisme (van Latijn: expressio, uitdrukking) is een stroming in de Europese kunst en de literatuur van de 20e eeuw, die zich vooral manifesteerde in de jaren 1905 tot 1940. In het expressionisme tracht de kunstenaar zijn gevoelens, zijn ervaringen, voor de waarnemer uit te drukken door een zekere vervorming van de werkelijkheid. Belangrijk is daarbij vooral dat de gevoelswaarde, het onderbewuste, dat de kunstenaar ervaart naar aanleiding van het onderwerp, de boventoon voert. Dit in tegenstelling tot het impressionisme waarbij vooral het uiten van de werkelijkheid, zoals men die ervaart, voorop staat. Zo vervaagt in het expressionisme de band met de werkelijkheid vaak, soms valt die zelfs helemaal weg. Hierdoor krijgen onvoorstelbaar nieuwe vormen hun kans. Het expressionisme kent maar één wet: dat er geen wetten zijn, en dat die dan ook niet mogen opgelegd worden. Als beeldende middelen zijn vooral karakteristiek: een voorkeur voor primaire kleuren, een zekere mate van deformatie of overdrijving van de waargenomen werkelijkheid, en een persoonlijke gedreven verfbehandeling: het picturale ‘gebaar’. In latere tijden is het een verzamelnaam voor schilderijen die aan die criteria voldoen, onafhankelijk van de stroming. Het abstract expressionisme behoort ook tot het expressionisme.

De belangrijkste vertegenwoordigers van het expressionisme in Europa zijn:

Duitsland: Heinrich Campendonk, Emil Nolde, Franz Marc, Ernst Barlach, Wilhelm Lehmbruck, Karl Schmidt-Rottluff, Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, Otto Mueller, August Macke, Max Beckmann, Fritz Bleyl en Paula Modersohn-Becker

Oostenrijk: Egon Schiele, Oskar Kokoschka

Italië: Amedeo Modiglani

Rusland: Wassily Kandinsky, Alexej von Jawlensky

Nederland: Charles Eyck, Willem Hofhuizen, Hendrik Chabot, Jaap Min, Jan Sluyters, Rudi Bierman, Jan Wiegers en Hendrik Werkman

België: het Vlaamse expressionisme wordt voornamelijk gebracht door de 2e kunstenaarsstroming van de Latemse Scholen (in de 1e helft van de 20e eeuw) met Constant Permeke, Gustaaf De Smet, Albert Servaes en Frits Van den Berghe. Ook James Ensor, Floris Jespers, Felix de Boeck en Albert Droesbeke worden tot de expressionisten gerekend.

Noorwegen: Edvard Munch

Engeland/Ierland: Francis Bacon

Zwitserland: Paul Klee